Trẻ uống thuốc hạ sốt nhiều có hại hay không ?

Khi trẻ bị sốt, cha mẹ luôn muốn tìm một loại thuốc hạ sốt gì đó có tác dụng nhanh chóng và hiệu quả. Tuy nhiên, với rất nhiều loại thuốc không kê đơn có sẵn để hạ sốt cho trẻ, thật khó để biết loại nào, cách dùng, liều lượng như thế nào vừa hạ sốt hiệu quả và lại an toàn cho con. Nhìn chung, không có loại thuốc hạ sốt nào tốt nhất. Điều quan trọng là cha mẹ cần biết cách dùng, tránh uống thuốc hạ sốt nhiều dễ gặp tác dụng phụ của thuốc hạ sốt.

Acetaminophen là thuốc hạ sốt và giảm đau vô cùng thông dụng, hiện diện trong hầu hết các tủ thuốc của mọi gia đình và có thể dùng cho người lớn lẫn trẻ nhỏ.

Acetaminophen được trình bày dưới nhiều dạng chế phẩm, dạng viên nén, viên nén giải phóng kéo dài, viên nén nhai được, viên nang, dung dịch lỏng hoặc huyền phù và dạng sirô, viên đạn đặt trực tràng chuyên dùng cho trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ.

Các loại thuốc biệt dược phổ biến có chứa acetaminophen bao gồm Tylenol, Feosystem và Mapap.

Khi dùng theo chỉ dẫn, acetaminophen thường an toàn và được dung nạp tốt. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, thuốc này có thể gây ra các tác dụng phụ như buồn nôn, nôn mửa, khó ngủ, dị ứng và bao gồm cả phản ứng da nghiêm trọng.

Vì acetaminophen được tìm thấy trong nhiều loại thuốc không kê đơn, cha mẹ rất dễ cho trẻ uống thuốc hạ sốt quá nhiều. Điều đó làm cho quá liều thuốc hạ sốt ở trẻ nhỏ trở thành một mối quan tâm thật sự. Đối với người lớn, liều dùng tối đa là 4.000 mg acetaminophen trong khoảng thời gian 24 giờ. Đối với trẻ nhỏ, ngưỡng liều dùng tối đa thấp hơn, tùy vào cân nặng của trẻ.

Trong trường hợp uống thuốc hạ sốt nhiều, trẻ có thể đối diện với nguy cơ ngộ độc thuốc, bao gồm cả tăng nguy cơ mắc phải tác dụng phụ của thuốc hạ sốt như:

• Tổn thương gan

Nếu trẻ uống thuốc hạ sốt nhiều, acetaminophen có thể gây tổn thương gan. Trong trường hợp nghiêm trọng, tổn thương gan do acetaminophen có thể dẫn đến suy gan, cần phải ghép gan hoặc sẽ bị tử vong. Như vậy, cần cảnh báo một lần nữa, cha mẹ chỉ cho trẻ uống một loại thuốc có chứa acetaminophen tại một thời điểm và luôn cẩn thận tuân theo chỉ dẫn liều lượng trên nhãn hiệu của thuốc.

• Sốt kéo dài hoặc phản ứng thuốc

Cần ngừng cho trẻ dùng acetaminophen nếu cơn sốt của trẻ trở nên tồi tệ hơn hoặc kéo dài hơn ba ngày. Đồng thời, ngừng sử dụng acetaminophen nếu thấy trẻ xuất hiện các triệu chứng mới như mẩn đỏ hoặc sưng tấy trên da. Trong những trường hợp này, hãy gọi cho bác sĩ ngay lập tức vì chúng có thể là dấu hiệu của một tình trạng nghiêm trọng hơn như phản ứng với thuốc.

• Tương tác thuốc

Acetaminophen có thể tương tác với các loại thuốc khác. Ví dụ về các loại thuốc có thể gây ra tương tác nguy hiểm khi sử dụng với acetaminophen bao gồm: Warfarin, chất làm loãng máu; isoniazid, một loại thuốc chữa bệnh lao và một số loại thuốc co giật như carbamazepine và phenytoin.

Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) bao gồm các loại thuốc như ibuprofen, aspirin và naproxen. Đây cũng là một nhóm thuốc giúp giảm viêm, giảm đau và hạ sốt. Cơ chế tác dụng của NSAID là bằng cách ngăn chặn cơ thể sản xuất một chất gọi là prostaglandin, qua đó sẽ ức chế phản ứng viêm và sốt bằng cách giải phóng các tín hiệu hóa học khác nhau trong cơ thể.

NSAID cũng được bào chế đa dạng, thích hợp để sử dụng trên nhiều đối tượng như acetaminophen, bao gồm viên nén, viên nén nhai được, viên nang hay cả dạng huyền phù lỏng, đặt trực tràng.

So với acetaminophen, NSAID được sử dụng để hạ sốt ở trẻ em ít phổ biến hơn do tiềm ẩn những tác dụng phụ hơn nên thường chỉ kết hợp khi acetaminophen không đủ hiệu quả.

Do đó, khi phải cần đến NSAID để hạ sốt cho trẻ, cha mẹ cần chú ý liều lượng và cách dùng, tránh xảy ra quá liều.

Tác dụng phụ phổ biến nhất của NSAID là gây khó chịu ở dạ dày. Để giúp ngăn ngừa đau dạ dày, hãy dùng ibuprofen hoặc naproxen với thức ăn hoặc sữa mà không được dùng khi bụng đói. Hơn nữa, NSAID cũng có thể có nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng, bao gồm:

• Tổn thương niêm mạc đường tiêu hóa, gây chảy máu và loét.
• Tổn thương tim mạch, gây đau tim và đột quỵ.
• Tổn thương thận.

Các phản ứng dị ứng thuốc với các triệu chứng như khó thở, thở khò khè, sưng mặt và sốc.

Vì vậy, khi quan sát thấy trẻ có các dấu hiệu sau, cha mẹ không nên tiếp tục hạ sốt cho trẻ bằng NSAID tại nhà mà cần thăm khám bác sĩ:

• Cơn sốt của trẻ ngày càng tăng hoặc kéo dài hơn ba ngày.
• Bị đỏ da hoặc sưng tấy.
• Bị ù tai hoặc mất thính giác.

Có dấu hiệu chảy máu dạ dày, bao gồm: Da nhợt nhạt, trẻ nôn ra máu hay trông giống như bã cà phê, phân có máu hoặc đen, đau dạ dày không cải thiện.

Trẻ em dưới 12 tuổi hay đang trong giai đoạn hồi phục của bệnh thủy đậu hoặc cúm thì không được chỉ định dùng aspirin.

Gọi cho bác sĩ ngay lập tức nếu trẻ bị buồn nôn và nôn cùng với những thay đổi hành vi như hung hăng, nhầm lẫn hoặc mất năng lượng. Những thay đổi hành vi này có thể là dấu hiệu ban đầu của một tình trạng hiếm gặp gọi là hội chứng Reye, có thể gây đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời.

Thuốc giảm sốt có thể ảnh hưởng đến từng đối tượng dùng thuốc ở các độ tuổi khác nhau. Thực hiện theo các hướng dẫn về sử dụng thuốc hạ sốt theo độ tuổi giúp xác định loại thuốc hạ sốt nào tốt nhất cho trẻ cũng như chính bản thân:

• Người lớn (từ 18 tuổi trở lên)

Acetaminophen, ibuprofen, naproxen và aspirin là các loại thuốc thường dùng để hạ sốt ở người lớn một cách an toàn nếu dùng đúng liều lượng.

• Trẻ em (từ 4 – 17 tuổi)

Acetaminophen và ibuprofen thường an toàn để hạ sốt ở trẻ em từ 4 – 17 tuổi.

Không cho trẻ em uống aspirin trừ khi bác sĩ cho phép.

Nếu trẻ dưới 12 tuổi, tốt nhất là hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi cho trẻ dùng naproxen.

• Trẻ em (từ 3 tuổi trở xuống)

Acetaminophen và ibuprofen thường an toàn để hạ sốt cho trẻ nhỏ. Tuy nhiên, hãy hỏi ý kiến bác sĩ nếu trẻ dưới 2 tuổi.

Không cho trẻ nhỏ uống aspirin trừ khi bác sĩ cho phép.

Đối với trẻ sơ sinh dưới 3 tháng, cần phải hỏi ý kiến bác sĩ trước khi cho bất kỳ loại thuốc nào.

Tóm lại; acetaminophen, ibuprofen, naproxen và aspirin là những loại thuốc hạ sốt cho trẻ em và cả người lớn. Riêng đối với trẻ nhỏ, mỗi loại thuốc cần có những cân nhắc riêng, quan trọng nhất là liều lượng dùng nhằm hạ sốt cho trẻ một cách an toàn và tránh tối đa các tác dụng phụ của thuốc hạ sốt có thể xảy ra. Tuy nhiên, nếu trẻ vẫn sốt kéo dài, sốt cao không đáp ứng với thuốc, tự ý uống thuốc hạ sốt nhiều có thể gây hại cho trẻ mà tốt nhất là nên đưa trẻ đến thăm khám tại bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị tích cực hơn.